مدیریت Management

مدیریت اجراییExecutive management, business

مدیریت Management

مدیریت اجراییExecutive management, business

تحلیل محیط بیرونی و ارزیابی عوامل خارجی در مدیریت استراتژیک

تحلیل محیط بیرونی و ارزیابی عوامل خارجی در مدیریت استراتژیک

یکی از مراحل بسیار مهم مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک در هر سازمانی بررسی محیط بیرونی سازمان و پارامترهای بیرونی است که خواه ناخواه بر سازمان ، تأثیر گذارند . سازمان ها درخلاء زندگی نمی کنند و ارتباط آن ها با دنیای بیرون است که به آن ها موجودیت و هویت می دهد . این دنیای بیرون را می توان کشور ، جامعه و فرهنگ آن ، دولت و قوانین آن ، مشتریان و خواسته ها ، نیاز ها و سلائق آن ها ، تأمین کنندگان ، رقبا ، کشورهای دیگر ، شرکت های بین المللی ، چندملیتی و غیره دانست .

تحلیل محیط بیرونی و ارزیابی عوامل خارجی در مدیریت استراتژیک

یکی از مراحل بسیار مهم مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک در هر سازمانی بررسی محیط بیرونی سازمان و پارامترهای بیرونی است که خواه ناخواه بر سازمان ، تأثیر گذارند . سازمان ها درخلاء زندگی نمی کنند و ارتباط آن ها با دنیای بیرون است که به آن ها موجودیت و هویت می دهد . این دنیای بیرون را می توان کشور ، جامعه و فرهنگ آن ، دولت و قوانین آن ، مشتریان و خواسته ها ، نیاز ها و سلائق آن ها ، تأمین کنندگان ، رقبا ، کشورهای دیگر ، شرکت های بین المللی ، چندملیتی و غیره دانست .

هرکدام از عوامل تأثیر گذار بیرونی ، تأثیری مثبت و سازنده و یا اثری مخرب و بازدارنده بر سازمان دارند . در نظر گرفتن همین نکته کافی است که شرکت ها و مدیران ارشد آن ها ، ضرورتا محیط بیرونی خود را با شیوه هایی صحیح ، علمی و کاربردی بررسی و عوامل مؤثر خارجی را ارزیابی نمایند و در نهایت ، فرصت ها و تهدیدهایی را که در بیرون ،  سازمان را انتظار می کشند ، مشخص نمایند . تنها در این صورت و در کنار تحلیل مناسب محیط درونی سازمان است که می توان استراتژی ها و رویکردهایی ثمر بخش و کارا را به کار گرفت تا در محیط متغیر امروز ، شرکتی بتواند گلیم خود را از آب بیرون بکشد ، تا پس از کسب اطمینان از بقاء و ادامه حیات خود در پی گسترش و توسعه کسب و کار برآید.

مشابه روندی که در مطلب " روش تحلیل عوامل درونی در برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک Internal Factor Analysis " در پیش گرفتیم ، اینجا نیز بر آن هستیم تا به صورت عملی و اجرایی ، نحوه بررسی عوامل محیطی را با یکدیگر مرور کرده تا برنامه ریزی استراتژیک سازمان ، قوت و غنایی در خور داشته و اجرای استراتژی های برآمده از تحلیل ها ، سازمان را سودمند و کارگر افتد .

در بررسی عوامل خارجی ، سعی می گردد فرصت ها و تهدیدهایی که سازمان با آن ها روبه رو می شود ، شناسایی گردد و هدف اصلی آن است که مدیران بتوانند با تدوین استراتژ های مناسب ، از فرصت ها بهره برداری نموده یا اثرات عوامل تهدید کننده را کاهش دهند یا از آن ها پرهیز کنند.

هر سازمانی بایستی از این عوامل یعنی فرصت ها و تهدیدها ، یک فهرست نهایی تهیه کند . توجه داشته باشید که بررسی عوامل خارجی با این هدف انجام نمی شود که فهرست بلندبالایی از هر عاملی که می تواند بر سازمان اثر گذار باشد ، تهیه گردد  بلکه هدف ، شناسایی متغیرها و پارامترهای اصلی است که شرکت باید در برابر آن ها واکنش عملی نشان دهد ، یعنی توان نشان دادن واکنش را دارد . شرکت ها باید بتوانند از طریق تدوین استراتژی ها در برابر این عوامل به صورت تهاجمی و یا تدافعی ، واکنش نشان دهند ، به گونه ای که از فرصت های پیش آمده در محیط خارج ، حداکثر بهره برداری را نمایند و اثرات ناشی از تهدیدهای بالقوه این عوامل را به پایین ترین حد ممکن برسانند .

نیروهای خارجی که تأثیرات عمده ای بر سازمان ها دارند در پنج دسته ی کلی زیر ، تقسیم می شوند .

  1. نیروهای اقتصادی
  2. نیروهای اجتماعی فرهنگی
  3. نیروهای سیاسی ، دولتی و قانونی
  4. نیروهای فن آوری
  5. نیروهای رقابتی

هر کدام از عوامل و پارامترهای زیر مجموعه نیروهای خارجی فهرست شده در بالا ، اثرات متفاوتی بر شرکت ها دارند ، مدیریت هر شرکت بایستی تعاملی فعالانه با عوامل فوق داشته باشد و در قبال عوامل تأثیرگذار بیرونی ، اقدامات حساب شده و هوشمندانه ای را به اجرا گذارد . تأثیر این عوامل به دو صورت فرصت و تهدید خود را نشان می دهد . بعید می دانم شرکتی که منفعلانه با این نیروها ، تعامل داشته باشد حتی بتوانداز فرصت ها استفاده کند ، مطمئنا تهدیدها ، چنین شرکت هایی را از پا در می آورند .

نیروهای خارجی باعث می شوند که استراتژی یک سازمان این باشد که شرکت تأمین کننده مواد اولیه و یا شرکت های توزیع کننده و فروش را بخرد ، برخی از فرآیندهای خود را برون سپاری کند ، تغییراتی در طرح و ویژگی های محصولات خود ایجاد کند ، بازارهای هدف خود را به لحاظ جغرافیایی تغییر داده و فعالیت های خود را گسترش داده و یا کاهش دهد .

تأثیر نیروهای خارجی ، صرفا به تدوین و انتخاب استراتژی ها در مدیریت استراتژیک محدود نمی شود . شناسایی و ارزیابی فرصت ها و تهدیدها حتی در تدوین مأموریت سازمان ، تعیین چشم انداز ، مشخص نمودن اهداف استراتژیک و هدفگذاری های سالیانه و در پیش گرفتن برنامه های عملیاتی و اجرایی نیز تأثیر گذار می باشد .

شرکت هایی را می توان نام برد که حتی در فضای راکد اقتصادی کنونی در حال رشد و توسعه می باشند . دید روشن ، نگاه وسیع و ذهن برنامه ریز مدیر ارشد یک سازمان ، شرایط محیطی را رصد و متناسب با با نتایجی که از تحلیل ها به دست آمده ، اقدامات تجاری اثربخشی را طراحی و پیاده سازی می نماید .

شرکت پدیده شاندیز ، با ایجادمجموعه ی توریستی و رفاهی در منطقه خوش آب و هوا و ییلاقی مشهد ، از حضور چندین میلیونی زائر و گردشگر در شهر مشهد به عنوان یک فرصت طلایی ، بهترین استفاده و بهره را برده است . معماری مناسب ، ایجاد فضایی گردشگر پسند ، خدمات و سرویس دهی مطلوب ، بستر مناسبی را برای جلب خیل عظیمی از مشتریان ایجاد کرده است . این همه در کنار برنامه های تبلیغاتی جذاب ، حرفه ای و کارآمد ، اطمینان خاطر سرمایه گذار را از بازگشت مناسب سرمایه خود ، راحت نموده است . موفقیت این طرح در گام های اول و اثربخش بودن برنامه ریزی های انجام شده ، مدیریت را تشویق به ایجاد مجموعه های دیگر در نقاط دیگر نموده است. خوش نامی و شهرت مجموعه اصلی ، مطمئنا در موفقیت واحدهای دیگر ، نقشی اساسی ایفا می کند و این هم به نوعی ، استفاده از فرصتی دیگر است .

در مثال فوق ، فرصتی که پیش روی کارآفرین ، سرمایه گذار و استراتژیست وجود دارد ، تا حدود نسبتا زیادی ، گسترده می باشد و حداقل در کوتاه مدت ، موقعیت و فضا جهت فعالیت شرکت های خدماتی مشابه در بازار میلیونی زائر و گردشگر مشهد وجود دارد . اما همیشه چنین نیست ، در بسیار ی زمینه های خدماتی و تولیدی در کشور ، رقابت ، بسیار فشرده و سخت می باشد . در این بازارها شرکت هایی وجود دارند که با سازماندهی و مدیریت مناسب ، به صورت تهاجمی و سرسختانه برای کسب سهم بیشتری از بازار ، فعالیت می کنند و سعی در بیرون کردن رقیبان از میدان دارند . حالا شما تصور کنید شرکتی که استراتژی خاصی برای رویارویی با برنامه های منسجم این شرکت ها را ندارد . به نظر من ، تکلیف این گونه شرکت های منفعل روشن است .

دیگر ضرورتی نداردکه بیش از این بر اهمیت تحلیل محیط بیرونی و ارزیابی عوامل خارجی موثر بر سازمان ها به صورت خاص و برنامه ریزی و مدیریت استراتزیک به صورت عام تاکید کنیم ، بحث را با فرآیند بررسی عوامل خارجی ادامه می دهیم .

فرآیند بررسی عوامل خارجی

بررسی عوامل موثر بیرونی ، بایستی به صورت گروهی و با مشارکت مدیران شرکت انجام شود . به جز اینکه از دانش ، تخصص و تجربه مدیران در جهت استحکام بخشیدن به تحلیل ها می توان استفاده نمود ، مشارکت و درگیر شدن مدیران واحدهای سازمان در این فرآیند ، درک آنان از خود سازمان ، موقعیت شرکت بین رقبا و آینده شرکت ، با حضور و مشارکت در بحث تحلیل عوامل خارجی ، گسترده تر شده و عمیق تر می گردد . این مسئله در عملکرد مدیران و تعامل بهتر و موثرتر آنان با یکدیگر ، تأثیر مثبتی به جای خواهد گذاشت . مشابه این امر در مرحله ارزیابی عوامل داخلی نیز روی می دهد و مشارکت مدیران در تحلیل درونی سازمان و دخالت آن ها در شناسایی و تعیین نقاط قوت و ضعف سازمان ، باعث آگاهی آنان از وظایف و کارکردهای قسمت های مختلف سازمان و درک نقاط قوت و ضعف واحدهای دیگر می شود و نتیجه آن تأثیری مطلوب در عملکرد آن ها خواهد بود .

فهرست عوامل موثر بیرونی را با توجه به نظرات مدیران و بدون در نظر گرفتن محدودیت ، اما با اولویت دهی بر حسب اهمیت و میزان تاثیر تهیه نمایید . سپس بیست عامل که نسبت به بقیه اهمیت و تاثیر بیشتری دارند را به عنوان فهرست نهایی تهیه کنید. نکته مهم در اینجا این است که شناسایی عوامل بایستی با مطالعه آمار و اطلاعات و داده های موثق و گردآوری شده از محیط پیرامون سازمان انجام شود و نه صرفا با تکیه بر نظرات شهودی و قضاوتی مدیران . توجه داشته باشید که موارد اعلام شده از سوی مدیران به پشتوانه تجربه و شناخت آنان حاصل شده است اما بایستی با توجه به اطلاعات ، تأیید و صحه گذاری گردند و ارزش نظرات آنان در تطابق با داده ها سنجیده شود . این اطلاعات را می توان از طرق گوناگون و منابع متفاوت به دست آورد .

جمع آوری اطلاعات – روش ها  و منابع

منابع جمع آوری اطلاعات و روش های به دست آوردن اطلاعات ، مطمئنا با توجه به زمینه فعالیت سازمان ، متفاوت خواهد بود و شما با در نظر گرفتن نکات لازم می توانید اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری نمایید . در زیر ، منابع جمع آوری اطلاعات را به صورت فهرست وار ، ارائه می کنم .

  • روزنامه ها
  • نشریات تخصصی
  • بانک های اطلاعاتی عمومی مانند بانک اطلاعاتی وزارت صنایع که در قالب یک فایل اکسس ، اطلاعات مناسبی را ارائه می کند
  • آمار رسمی منتشر شده از سوی ارگان های رسمی و دولتی مانند مرکز ملی آمار ایران و بانک مرکزی
  • اینترنت
  • اطلاعات رسمی منتشر شده از شرکت ها ، خصوصا شرکت های حاضر در بورس
  • وب سایت اینترنتی شرکت ها
  • کاتالوگ ها و بروشورهای تبلیغاتی شرکت ها
  • تأمین کنندگان رقبا
  • مشتریان رقبا
  • مدیران و کارشناسانی که شرکت های رقیب را ترک کرده اند
  • دانشگاه ها و کتابخانه ها
  • شرکت های توزیع کننده و نمایندگی های فروش محصولات رقیب

اینکه در منابع اطلاعاتی فوق دنبال چه آمار و داده هایی باشید را در ادامه و در عوامل گوناگون مربوط به نیرو های خارجی خواهم گفت . به عنوان مثال در قسمت نیروهای اقتصادی و از منابع فوق باید اطلاعاتی مانند نرخ تورم ، نرخ بهره تسهیلات بانکی و غیره را به دست آورید .

اما به جهت اینکه چطور اطلاعات مناسبی را گردآوری نمایید باید که کارشناسانی را در قالب گروه هایی ، مأمور جستجو در منابع اطلاعاتی نمایید و به آن ها بگویید که چه می خواهید تا آن ها با بررسی های لازم ، اطلاعات مورد نیاز را گردآوری و دسته بندی کرده و به صورت جداول و نمودار تحویل گروه یا کمیته مدیریت استراتژیک دهند تا در تعیین عوامل موثر و مهم خارجی و اولویت بندی آن ها مورد استفاده قرار گیرد . از مطلب روش های ارائه داده ها و نمایش گرافیکی اطلاعات جهت ارائه گزارش های مناسب می توانید استفاده نمایید .

برای اینکه تصویری روشن تر و درکی شفاف تر از عواملی که بایستی شناسایی گردند را به دست آورید ، موارد مهم و موثر بر موفقیت سازمان را در زیر فهرست وار بیان می کنم . عواملی که به موارد زیر مرتبط باشند در موفقیت سازمان نقش دارند .

  1. تأمین کنندگان مواد اولیه و پیمانکاران خدمات مورد نیاز سازمان
  2. توزیع کنندگان و عوامل فروش
  3. رقبا
  4. مشتریان
  5. دولت و قوانین و مقررات آن در حوزه های مرتبط با فعالیت های سازمان

هنگامی که عوامل مهم را با توجه به موارد بالا ، فهرست و همچنین اولویت بندی نمودید ، بررسی کنید و ببینید که آیا عوامل شناسایی شده ، دارای برخی و یا همه ویژگی های زیر هستند یا خیر ؟ در غیر این صورت تردید کنید که آن ها ، عوامل موثر بر سازمان می باشند . این ویژگی ها به شرح زیر می باشند .

  1. آن عامل به جهت دستیابی به اهداف کلان و سالیانه ، دارای اهمیت باشد . یعنی بر تحقق هدف های سازمان ، تأثیر مثبت یا منفی داشته باشد
  2. قابل سنجش و اندازه گیری باشد
  3. در شرکت های رقبا ، کاربرد داشته باشد و شرکت های رقیب نیز این عامل را به عنوان یک فرصت و یا تهدید ، شناسایی کرده باشند
  4. مربوط به کل شرکت و یا حداقل در ارتباط با یکی از واحدهای سازمان باشد
  5. در صورتی که یکی از مدیران ، آن عامل را پیشنهاد کرده باشد ، دیگران نیز آن را به عنوان یک عامل مهم ، تأیید نمایند

پیش از آنکه به بررسی جزئیات عوامل زیر مجموعه های نیروهای خارجی بپردازیم ، دو نکته دیگر را خاطر نشان می کنم

الف –  برخی شرکت ها به روش های نسبتا غیر اخلاقی کسب اطلاعات از رقبا که به آن جاسوسی صنعتی می گوییم ، دست می زنند . این عمل در برخی کشورها غیر معمول نمی باشد و آن طور که شنیده ام در بعضی کشورها قانونی هم می باشد . توصیه نمی کنم اما در برخی موارد شاید مجبور به این کار شوید ، خصوصا جهت مقابله به مثل .

ب – همانطور که شما در مورد رقبا ، اطلاعاتی را جمع آوری می کنید ، آن ها نیز به همین صورت و با شیوه های معمول و یا غیر متعارف ، نسبت به کسب اطلاعات در مورد سازمان شما اقدام می کنند . اگر شرکت شما ، خصوصی است و یا در بورس حضور ندارید ، هیچ گونه الزامی نسبت به انتشار اطلاعات مالی و عملکردی خود ندارید . اما می توانید جهت گمراه کردن رقبا به صورتی ظریف و نه رسوا و قابل تشخیص ، اطلاعاتی گمراه کننده را به صورت غیر مستقیم در معرض آگاهی آنان قرار دهید . البته این عمل ، بایستی به صورت هدفمند و هوشمندانه و با روشی خاص ، صورت گیرد و در صورتی که سود و منفعتی ندارد ، طبیعتا نیازی به انجام این گونه اقدامات  نمی باشد .

نیروهای خارجی

در ادامه مطلب ، توضیحاتی را در مورد انواع نیروهای خارجی و عوامل مهم و موثر بیرونی ارائه می کنم . در برخی تقسیم بندی ها نیروهای خارجی را عوامل کلان و پارامترهای زیر مجموعه آن ها را عوامل خرد می نامند . به هر حال هر کدام از این عوامل ممکن است بر کسب و کار شما تأثیر داشته یا نداشته باشد و میزان تأثیر آن کم یا زیاد باشد ، اما بایستی که نسبت به همه عوامل ، آشنایی داشته باشید و آن ها را شناسایی و بررسی نمایید تا در هنگام تحلیل عوامل خارجی عاملی مهم و تأثیر گذار را از قلم نیندازید .

نیروهای اقتصادی

از مهم ترین عوامل موثر بر کسب و کار سازمان ، می توان به نیروهای اقتصادی ، اشاره کرد که تأثیر مستقیم و به سزایی بر وصضعیت شرکت ها دارد .

همانطور که می دانید شرایط خوب اقتصادی که با پایین بودن نرخ تورم ، پایین بودن نرخ بهره  و پایین بودن نرخ بیکاری ، معنا پیدا می کند ، منافع زیادی نصیب سازمان ها می کند . پایین بودن نرخ بهره ، باعث عدم کاهش قدرت خرید مصرف کنندگان ، پایین بودن نرخ بهره ، باعث تأمین آسان و کم هزینه منابع مالی جهت سرمایه گذاری های جدید و تأمین سرمایه در گردش مورد نیاز شرکت ها و پایین بودن نرخ بیکاری ، باعث افزایش تعداد نفرات دارای درآمد و طبیعتا قادر به خرید محصولات و یا برخورداری از خدمات می گردد و همه این ها در کنار هم یعنی رونق اقتصادی ، یعنی افزایش تقاضای محصولات و خدمات که بزرگترین فرصت برای سازمان های تولیدی و خدماتی می باشد .

طبیعی و منطقی است که شرایط بد اقتصادی یعنی نرخ تورم ، نرخ بهره و نرخ بیکاری بالا ، تأثیر معکوس و نامطلوبی بر شرکت ها داشته و یک تهدید بزرگ برای آن ها می باشد .

از دیگر عوامل موثر اقتصادی می توان به ارزش پول ملی در برابر پول های خارجی ، شرایط بازار بورس و سرمایه ، تولید ناخالص ملی ، نرخ مالیات ، شرایط اقتصادی بین المللی و میزان نقدینگی در جامعه اشاره کرد که مقدار این عوامل و سیر صعودی و نزولی آن ها شرایط متفاوتی را به لحاظ تهدید و یا فرصت بودن آن ها به وجود می آورد .

در شرایط کنونی که ارزش برابری ریال و پول های خارجی به صورت واقعی و مبتنی بر ساز و کارهای اقتصادی نمی باشد وضعیت به گونه ای است که صادرات محصولات و خدمات را تحت فشار قرار داده و موجبات خوشحالی واردکنندگان را فراهم ساخته است . جالب است بدانید کشورهایی مانند چین و ژاپن عمدا ارزش پول خود را پایین نگه می دارند تا رونق شرکت های صادر کننده محصولات و خدمات خود را موجب گردند .

نیروهای اجتماعی فرهنگی

عواملی که در دسته نیروهای اجتماعی و فرهنگی قرار دارند بسیار متنوع و دارای تأثیر گذاری بالایی می باشند . وضعیت کنونی و تغییرات این عوامل می تواند اثرات عمده ای در محصولات ، خدمات ، بازارها و مشتریان بگذارد . اثرات این عوامل و تهدیدها و فرصت هایی که ناشی از تغییرات در ترکیب جمعیت ، پراکندگی سنی ، میزان تحصیلات ، طرز فکر و رفتار مردم و بسیاری پارامترهای دیگر ، کلیه شرکت های تولیدی ، صنعتی ، خدماتی  و حتی سازمان های دولتی و غیر انتفاعی را با چالش مواجه می کنند .

روند تغییرات اجتماعی و فرهنگی ، بالاخص در کشور ما ، سریع و پرشتاب می باشد . رشد سریع جمعیت در دهه ی شصت ، رویکردهای متفاوت دولتمردان به مسائل اجتماعی و فرهنگی باعث بالا رفتن سرعت تحولات فرهنگی در کشور ما شده است . حتی در شرایطی که سرعت تحولات وتغییرات ، چشمگیر نباشد ، شرکت ها و مدیران ارشد آن ها بایستی به دقت سیر تحولات را مد نظر قرارداده و از نتایج تحلیل ها و بررسی هایی که انجام می شود در طراحی و تدوین استراتژی های خود نهایت استفاده را ببرند .

کودکان و متولد شدگان ابتدای دهه شصت از اواسط دهه هشتاد در قامت نیروی جوان و آماده به کار درآمده اند بطوری که ایران را به یکی از جوان ترین کشورهای دنیا تبدیل نموده است. طبیعتا سازمان ها در طراحی محصولات و ارائه خدمات خود باید نگاهی ویژه به این نسل پرجمعیت داشته باشند . این نسل هم اکنون به صورت زوج های جوانی درآمده اند که با توجه به شرایط فرهنگی و اقتصادی امروز ایران ، عموما دو فرزند بیشتر نخواهند داشت . هم و غم این پدر و مادرها ، آموزش و سرمایه گذاری روی تک فرزند خود می باشد . اتاق جدا ، وسایل و لوازم شخصی ، دوره های آموزشی از سنین پایین و غیره از الزامات انکارناپذیر فرزندان امروز می باشد .

تأسیس و ادامه فعالیت موسسه خلاقیت کودک در مشهد و رونق کسب و کار آن جهت آموزش علوم پایه و کاربردی با روش های عملی و جالب ، مثالی از بهره برداری از این فرصت می باشد. زوج هایی که هر دو شاغل می باشند بر رونق کسب و کار مهد کودک ها افزوده اند . حساب های ویژه سرمایه گذاری برای کودکان که توسط برخی بانک ها طراحی و اجرا شده نمونه دیگری می باشد .

ارتباطات آسان امروز با دنیای بیرون از طریق اینترنت و ماهواره ، گرایش های گوناگونی را در قشرهای مختلف به وجود آورده است . نوع نگرش مردم به زندگی ، نحوه مصرف ، برنامه ریزی جهت گذراندن وقت و تفریح به سرعت درحال دگرگونی می باشد . حضور پر رنگ زن ها در دانشگاه ها جهت کسب تحصیلات عالی و به دست آوردن فرصت های شغلی جهت دستیابی به جایگاه اجتماعی مناسب و افزایش استقلال مالی و قدرت خرید آن ها ، بازار مناسبی را برای محصولات مخصوص بانوان مانند پوشاک ، لوازم آرایشی و بهداشتی ، استفاده از خدمات موسسات زیبایی چهره و تناسب اندام به وجود آورده است .

در مورد محیط زیست نیز نگرش مردم کشور ما در حال تغییر می باشد و نگاه قشرهای مختلف به مسئله محیط زیست در حال بهبود می باشد . مردم امروزه اهمیت بیشتری برای محصولاتی قائل هستند که آسیبی به محیط زیست نمی زند و شرکت هایی که به حفظ محیط زیست اهمیت دهند و این رویکرد را به صورت عمومی اعلام نمایند و در تبلیغات خود از آن استفاده نمایند ، منافع اهتمام به حفظ محیط زیست را برای خود خواهند خرید .

مجال بیشتری برای بررسی و تحلیل روی عوامل اجتماعی و فرهنگی نمی باشد ، اما در زیر فهرستی از متغیرهای اصلی را ارائه می کنم تا در مرحله ی ارزیابی عوامل خارجی در برنامه ریزی استراتژیک سازمان خود بررسی های لازم را در مورد آن ها انجام دهید .

متغیرهای اصلی فرهنگی و اجتماعی

  1. میزان زادوولد و میزان مرگ و میر
  2. نرخ مهاجرت ( ورود و خروج )
  3. نرخ رشد جمعیت ( میزان زاد وولد + ورود مهاجر – میزان مرگ و میر – خروج مهاجر )
  4. میزان ازدواج و میزان طلاق
  5. شیوه زندگی
  6. نگرش به پس انداز وسرمایه گذاری
  7. پراکندگی جمعیت به لحاظ سن ، جنسیت ، نژاد ، قومیت
  8. نگرش به محیط زیست
  9. میانگین تحصیلات
  10. و بسیاری عوامل دیگر

نیروهای سیاسی ، دولتی و قانونی

حکومت ، دولت و مجلس ، نهادهای اصلی هستند که مقرراتی را تدوین و تصویب می کنند ، برخی قوانین را حذف می کنند ، یارانه پرداخت می کنند و مالیات می گیرند .

دولت همچنین در کشور ما بزرگترین کارفرما می باشد و مشتری بزرگ بسیاری از شرکت ها و سازمان ها برای خرید مصحولات و یا دریافت خدمات می باشد . بنا به همین دلایل ، نگرش دولت و اقداماتی که در پیش می گیرد برای سازمان ها ، از کوچک گرفته تا بزرگ ، منشا ایجاد فرصت ها و تهدیدهای بیشماری می باشد .

دولت می تواند با تسهیل امور و مقررات ، بزرگترین حامی و پشتیبان رونق کسب و کار در کلیه صنایع و زمینه های فعالیت سازمان ها باشد و یا با ایجاد محدودیت ها و قوانین دست و پاگیر ، تهدیدی جدی برای شرکت ها باشد .

با توجه به اهمیت عوامل سیاسی و قوانینی که از دولت صادر می گردند ، سازمان ها و استراتژیست های آن ها باید زمان زیادی را صرف بررسی و تحلیل مقررات و قوانین دولتی ، پیش بینی شرایط سیاسی آینده ، تماس با مسئولان دولتی ، حضور در سمینارها و گردهمایی های دولتی نمایند .

برنامه های جسورانه دولت فعلی در زمینه های اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی ، اهمیت مطالعه دقیق عوامل سیاسی و قانونی را بیش از پیش نموده است . اقداماتی چون سهمیه بندی سوخت ، هدفمندکردن یارانه ها ، پرداخت یارانه های نقدی ، حذف یارانه های انرژی و بسیاری اقدامات و برنامه های دیگر بایستی زیر ذره بین مدیران ارشد سازمان ها باشد تا از تهدیدهای احتمالی پرهیز شده و اثرات نامطلوب آن ها را به حداقل برسانند و یا حتی در صورت امکان ایجاد فرصت نموده و از آن ها بهره برداری نمایند .

به عنوان مثال از برنامه هایی که می توان در واکنش به این اقدامات در پیش گرفت ، مدیریت انرژی ، طرح ریزی و اجرای پروژه های کاهش هزینه ، بهبود راندمان و افزایش بهره وری می باشد که همگی در راستای کاهش اثرات نامطلوب تهدیدها می باشند .

در زیر عوامل مهم و تأثیر گذار نیروهای سیاسی، قانونی و دولتی را فهرست می کنم .

  1. بوروکراسی پیچیده و کاغذبازی یا مقررات زدایی دولت
  2. قوانین مالیاتی ، تعرفه ها و عوارض گمرکی
  3. قوانین حفظ محیط زیست و ایمنی کار
  4. یارانه ها
  5. روابط با کشورهای خارجی و سازمان های بین المللی
  6. مقررات صادرات و واردات
  7. قوانین سرمایه گذاری خارجی در کشور
  8. تصدی دولت درهمه امور یا خصوصی سازی

نیروهای فن آوری

میزان تولید علم در جهان ، سرعتی شگرف یافته و به جرأت می توان گفت که دوره زمانی دو برابر شدن علم به سال کاهش یافته است . دستاوردهای جدید در علوم پایه ، تأثیر خود را در علوم مهندسی و تولید محصولات جدید به خوبی نشان داده است . تکنولوژی های ساخت و فرآیندهای تولید به سرعت در حال پیشرفت و بهینه شدن می باشند . تکنولوژی ها و فن آوری های جدید ، سرمایه گذاری بالایی را طلب می کنند اما محصولاتی با کیفیت بالاتر ، قیمت کمتر و کارکردهای متفاوتی ، تولید می کنند .

این تحولات سریع ، سلیقه و ذائقه مشتریان را به شدت تحت تأثیر قرار داده و آن ها را بیش از پیش ، تشنه و طالب محصولات نوین و با کارکردهای متمایز نموده است . شرکت های بزرگ و پیشرو تولید کننده گوشی های تلفن همراه مانند نوکیا ، سونی ، ال جی ، اپل و سامسونگ به سرعت محصولات جدید و با امکانات چشمگیری را ارائه می کنند . هر روزه شاهد حضور خودروهای جدید ساخت شرکت های کره ای در خیابان های شهر هستیم . همانطور که کیفیت و قیمت اهمیت دارد ، نوآوری و متفاوت بودن نیز خواهان بسیاری پیدا کرده است .

دستاوردهای جدید دنیای فن آوری مانند بیوتکنولوژی ، فن آوری هسته ای ، هوافضا ، نانوتکنولوژی ، اینترنت و پردازنده های قوی به جز کسب و کارهای تولیدی ، فعالیت های خدماتی را نیز تحت الشعاع خود قرار داده است . انتقال الکترونیکی پول ، بانک های اطلاعاتی گسترده ، پردازش سریع اطلاعات ، دنیای مجازی ، تجارت الکترونیک ، آموزش از راه دور و بسیاری عوامل دیگر باعث به وجود آمدن فرصت های بزرگ برای سازمان هایی که آن ها را شناخته ، درک کرده و به کار گرفته اند و تهدیدهای جدی برای شرکت هایی که بی اعتنا ، سر به کار و شیوه ی قدیمی خود دارند ، شده است .

سرعت تغییرات نوآوری بسیار زیاد است و هر روزه تعدادی از شرکت ها را از صحنه فعالیت حذف می کند . برخی شرکت ها با هوشیاری این تحولات را زیر نظر دارند و از این فرصت ها بهره برداری می کنند . برخی سازمان ها حتی جلوتر رفته و برنامه های مدیریت تکنولوژی را در دستور کار خود قرار داده اند تا به صورت سیستماتیک و مدون برای استفاده از تکنولوژی و پیامدهای مثبت آن برنامه ریزی نمایند .

نیروهای رقابتی

بخش عمده ای از بررسی عوامل محیطی ، شناسایی شرکت های رقیب و تعیین نقاط قوت ، نقاط ضعف ، توانایی ها ، سهم شرکت های رقیب از بازار ، هدف های بلندمدت و استراتژی های مربوط به رقبا می باشد . گردآوری اطلاعات و ارزیابی داده های مربوط به شرکت های رقیب در امر تدوین استراتژی ها نقشی حیاتی دارد . با آن که کسب اطلاعات صحیح و دقیق در مورد رقبا کار ساده ای نیست اما هدف شما باید دانستن همه چیز در مورد رقبا باشد . هرچه در مورد رقبا اطلاعات کسب کرده باشید باز هم کم است . شما باید بدانید که

  • رقبا از چه نوع تکنولوژی استفاده می کنند ؟ چه محصولاتی تولید می کنند ؟ از چه نوع تجهیزات تولیدی و ابزارهای اندازه گیری استفاده می کنند ؟
  • متد و شیوه بازاریابی آن ها چگونه است ؟ چگونه مشتریان خود را راضی و وفادار می سازند ؟
  • سطح تخصصی نیروی انسانی آنها در چه حدی است ؟ از چه سیستم هایی در مدیریت منابع انسانی خود استفاده می کنند ؟
  • توان مالی رقبا چقدراست ؟ بدهی آن ها چقدر است ؟ چگونه سرمایه مورد نیاز خود را تأمین می کنند ؟
  • چگونه می اندیشند؟ مسائل خود را چگونه بررسی و مشکلات خود را چطور حل می کنند ؟

در قسمت روش ها و منابع کسب اطلاعات به روش هایی که می توان به وسیله آن ها اطلاعاتی را در مورد رقبا جمع آوری نمود اشاره گردید که با توجه به نوع صنعت و زمینه فعالیت سازمان شما می توانید از روش ها و راه های دیگری نیز استفاده نمایید .

به جز کسب آگاهی از رقبا که در تدوین استراتژی های شرکت شما تأثیر گذاری عمده ای دارد می توانید از نقاط قوت رقبا الگو برداری نمایید که در این زمینه از روش های ارائه شده در سیستم مدیریتی الگوبرداری از بهترین ها Bench Marking می توانید استفاده کنید .

تعیین عوامل مهم و موثر خارجی

نیروهای مهم خارجی که تأثیری غیر مستقیم و عوامل زیرمجموعه آن ها را که تأثیری مستقیم بر سازمان دارند را مرور نمودیم . پس از مراحل جمع آوری اطلاعات ، دسته بندی و تحلیل آنها و استفاده از نظرات مدیران سازمان درقالب گروه یا کمیته برنامه ریزی استراتژیک ، عوامل مهم را ثبت و اولویت بندی نمایید . برخی از عواملی که در این مطلب در مورد آن ها توضیحاتی را ارائه کردیم و یا به صورت فهرست وار بیان کردیم تأثیری مهم در سازمان و کسب و کار شما دارند و برخی دیگر کم اهمیت ویا بی تأثیر می باشند ، با این حال در ابتدا مروری خلاصه بر روی همه آنها انجام دهید و مواردی را که به نظر ، مرتبط می آیند را مشخص سازید سپس در مورد آن ها به جمع آوری اطلاعات بپردازید . بررسی اطلاعات گردآوری شده ، مشخص خواهد نمود که آن عوامل به چه میزان در موفقیت کسب و کار شما ، نقش دارد ، چه به صورت فرصت و چه به صورت تهدید .

توصیه می کنم که سعی نکنید دریایی از اطلاعات ، ایجاد کنید که احتمال غرق شدن در آن زیاد است ، همانطور که کمبود اطلاعات ، تحلیل و نتیجه درستی را عاید شما نمی کند ، زیادی اطلاعات نیز نکات مهم و موثر را در میان انبوهی از اطلاعات از دیده شما ، پنهان می سازد .

در مطلبی دیگر نحوه تشکیل ماتریس ارزیابی عوامل خارجی و نحوه امتیاز دهی آن ها را تقدیم خواهم نمود .

منبع : مدیریت استراتژیک فرد آر دیوید

نظرات 3 + ارسال نظر
غفاروند چهارشنبه 25 خرداد‌ماه سال 1390 ساعت 07:38 ب.ظ

مطلبتون خیلی عالی و رسا بود.
با تشکر

عبدی یکشنبه 19 تیر‌ماه سال 1390 ساعت 02:30 ب.ظ http://persian-manager.blogfa.com/

سلام وقتتون بخیر
من نویسنده این مطلب هستم
ایرادی نداره که مطلب رو استفاده کردید
فقط خواهشمندم که منبع و رفرنس و لینک اون رو هم درج کنید
موفق باشید

سلام
خیای خوشحالم از اینکه نویسنده مطلب از سایتم دیدن کردن
چشم حتما اینکا را انجام میدهم
با تشکر از حسن نظر شما دوست گرامی

دولت جو سه‌شنبه 5 اردیبهشت‌ماه سال 1391 ساعت 06:43 ب.ظ

دستتون درد نکنه مزلبتون خیلی خوب بود ولی خواهشمندم ادامه مطلب رو نیز زود بگدارین که من بتونم استفاده کنم. با تشکر

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد